Μάθετε τι σημαίνει RRI,
γιατί είναι σημαντικό και πώς να το προωθήσετε
- Εμπλέκει όλο και περισσότερο την κοινωνία στους τομείς της επιστήμης και της καινοτομίας, καθώς και στις διαδικασίες της έρευνας και της καινοτομίας προκειμένου να εναρμονίσει τα αποτελέσματα αυτών με τις αξίες της κοινωνίας.
- Είναι ένα ευρύτερο πλαίσιο το οποίο συνδέει διαφορετικές πτυχές της σχέσης μεταξύ έρευνας και καινοτομίας αφενός και της κοινωνίας αφετέρου: συμμετοχή του κοινού, ανοικτή πρόσβαση, ισότητα των φύλων, διδασκαλία φυσικών επιστημών, δεοντολογία και διακυβέρνηση.
- Είναι ένα διατομεακό ζήτημα του Ορίζοντα 2020, του Ευρωπαϊκού Προγράμματος για την Έρευνα και την Καινοτομία 2014-2020.
Η επιστήμη και η τεχνολογία είναι μετασχηματιστικές δυνάμεις που έχουν επιτρέψει στον άνθρωπο να αλλάζει οικοσυστήματα, το κλίμα της Γης, ακόμα και τα δομικά σωματίδια της ύλης, αλλά και δομικά στοιχεία της ίδιας της ζωής. Η έρευνα και η καινοτομία έχουν βελτιώσει τον κόσμο γύρω μας και τη ζωή μας με πολλούς τρόπους και πιθανότατα θα συνεχίσουν να το κάνουν.
Ωστόσο, μαζί με τον μεγάλο θετικό αντίκτυπο και τη βελτίωση της ανθρώπινης ευημερίας, η επιστήμη και η τεχνολογία προκαλούν κάποιες φορές νέους κινδύνους και ηθικά διλήμματα, αδυνατούν να δώσουν λύσεις σε προβλήματα που θα έπρεπε να λύνουν και προκαλούν πολλή συζήτηση.
Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν γίνει πολλές προσπάθειες να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ επιστήμης και κοινωνίας, που οδήγησαν σε μια Πανευρωπαϊκή προσέγγιση στο πλαίσιο του προγράμματος Ορίζοντας 2020 γνωστή ως «Υπεύθυνη Έρευνα και Καινοτομία (RRI)». To RRI επιδιώκει να φέρει στο προσκήνιο ζητήματα έρευνας και καινοτομίας, να προβλέψει τις επιπτώσεις τους και να εμπλέξει την κοινωνία στη συζήτηση σχετικά με το πώς η επιστήμη και η τεχνολογία μπορούν να βοηθήσουν στη δημιουργία του κόσμου και της κοινωνίας που οραματιζόμαστε για τις επόμενες γενιές.
Το RRI σημαίνει ότι η τρέχουσα έρευνα και καινοτομία δεν είναι υπεύθυνες; Φυσικά και όχι. Πολλές πρακτικές έρευνας και καινοτομίας δίνουν ήδη μεγάλη βαρύτητα σε ορισμένες πτυχές της έννοιας του RRI. Ωστόσο, υπάρχει περιθώριο για σημαντικές βελτιώσεις, ειδικά αν λάβουμε υπόψη την ολιστική προσέγγιση του RRI.
Τι γίνεται με τη «βασική έρευνα»; Το RRI καλεί τους ερευνητές που εμπλέκονται στη βασική έρευνα να χτίσουν γέφυρες και με την κοινωνία. Μόνο τότε εμείς, η κοινότητα του RRI, θα καταφέρουμε να φέρουμε την επιστήμη στη δημοκρατία και τη δημοκρατία στην επιστήμη.
Το RRI προϋποθέτει την εμπλοκή όλων των δρώντων (από μεμονωμένους ερευνητές και φορείς καινοτομίας μέχρι οργανισμούς και κυβερνήσεις) μέσα από συμμετοχικές προσεγγίσεις χωρίς αποκλεισμούς σε όλα τα στάδια των διαδικασιών έρευνας και καινοτομίας και σε όλα τα επίπεδα του συστήματος διακυβέρνησης της έρευνας και καινοτομίας (από τον καθορισμό της ατζέντας μέχρι τον σχεδιασμό, την υλοποίηση και την αξιολόγηση).
Όλα αυτά θα βοηθήσουν με τη σειρά τους την έρευνα και την καινοτομία να βρουν λύση σε κοινωνικές προκλήσεις — όπως οι επτά Μεγάλες Προκλήσεις που έχει διατυπώσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή — και να συμβαδίζουν με τις αξίες, τις ανάγκες και τις προσδοκίες του ευρύτερου κοινού. Αυτό δεν αξίζει μόνο από ηθική και κοινωνική άποψη, αλλά παράγει και καλύτερη επιστήμη, καθιστώντας την ατζέντα της εκάστοτε έρευνας πιο ευρεία και εξετάζοντας πραγματικά παγκόσμια προβλήματα με καλύτερο τρόπο.
Ενεργός συμμετοχή πολιτών
Ανάληψη ευθύνης από δρώντες
Ανάληψη ευθύνης από οργανισμούς
Το RRI οδηγεί σε ενδυναμωμένους, υπεύθυνους δρώντες σε όλα τα συστήματα έρευνας και καινοτομίας μας (ερευνητές, υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, επιχειρήσεις και φορείς καινοτομίας, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, εκπαιδευτικούς). Οι δομές και οι οργανώσεις θα πρέπει να δημιουργούν ευκαιρίες και να υποστηρίζουν τους δρώντες ώστε να λειτουργούν υπεύθυνα, εξασφαλίζοντας ότι το RRI θα γίνει και θα συνεχίσει να είναι μια σταθερή και συνεχής πραγματικότητα.
Ηθικά αποδεκτή
Βιώσιμη
Κοινωνικά επιθυμητή
Οι πρακτικές RRI προσπαθούν να έχουν ηθικά αποδεκτά, βιώσιμα και κοινωνικά επιθυμητά αποτελέσματα. Οι λύσεις βρίσκονται ανοίγοντας την επιστήμη στους πολίτες μέσα από συνεχή, ουσιαστική συζήτηση για την ενσωμάτωση της φωνής των πολιτών στην έρευνα και την καινοτομία, κάτι το οποίο οδηγεί σε σχετικές εφαρμογές της επιστήμης.
Οι κοινωνίες μας αντιμετωπίζουν αρκετές προκλήσεις τις οποίες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει διατυπώσει ως τις επτά «Μεγάλες Προκλήσεις» και οι οποίες αποτελούν έναν από τους τρεις βασικούς άξονες του Προγράμματος «Ορίζοντας 2020». Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απαιτεί οι προσπάθειες έρευνας και καινοτομίας να συμβάλλουν στην εύρεση λύσεων σε αυτές τις Μεγάλες Προκλήσεις για τη στήριξη της Ευρωπαϊκής πολιτικής.
Για την επίτευξη αυτών των αποτελεσμάτων, η εφαρμογή πιο υπεύθυνης έρευνας και καινοτομίας προϋποθέτει διαδικασίες:
Ευρείες και χωρίς αποκλεισμούς: διαδικασίες που να εμπλέκουν από νωρίς ένα ευρύ φάσμα δρώντων και ομάδων πολιτών με ειδικό ενδιαφέρον στην εφαρμογή της έρευνας και της καινοτομίας, στη συζήτηση και στην λήψη αποφάσεων για την παραγωγή πιο χρήσιμης και ποιοτικά ανώτερης γνώσης. Αυτό με τη σειρά του ενισχύει τη δημοκρατία και διευρύνει τις πηγές γνώσης, τους επιστημονικούς κλάδους και τις προοπτικές.
Διορατικές και στοχαστικές: διαδικασίες που προλαμβάνουν τις επιπτώσεις και προβληματίζουν σχετικά με τις λανθάνουσες παραδοχές, τις αξίες και τους σκοπούς, με στόχο την καλύτερη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο η έρευνα και η καινοτομία διαμορφώνουν το μέλλον. Έτσι δίνεται προτεραιότητα σε πολύτιμη γνώση και αυξάνεται η ικανότητά μας να ενεργούμε σύμφωνα με αυτά που γνωρίζουμε.
Ανοιχτές και διαφανείς: διαδικασίες που κάνουν γνωστές με ισορροπημένο και ουσιαστικό τρόπο τις μεθόδους, τα αποτελέσματα, τα συμπεράσματα και τις επιπτώσεις της έρευνας και της καινοτομίας προκειμένου να διευκολύνουν τον δημόσιο έλεγχο και διάλογο. Αυτό ωφελεί την προβολή και την κατανόηση της έρευνας και της καινοτομίας.
Που ανταποκρίνονται και προσαρμόζονται στις αλλαγές: διαδικασίες που είναι σε θέση να αλλάζουν τρόπους σκέψης και συμπεριφορές, καθώς και μεγάλες οργανωτικές δομές, ανταποκρινόμενες στις μεταβαλλόμενες συνθήκες, τη μεταβαλλόμενη γνώση και τις προοπτικές. Αυτό εναρμονίζει την πράξη με τις ανάγκες των ενδιαφερόμενων μερών και των ομάδων πολιτών με ειδικό ενδιαφέρον.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει παράσχει πιο συγκεκριμένες κανονιστικές κατευθύνσεις, με τη μορφή έξι κλειδιών πολιτικής που το RRI θα πρέπει να προωθήσει:
που να επικεντρώνεται (1) στην ακεραιότητα της έρευνας: πρόληψη της μη αποδεκτής έρευνας και των ερευνητικών πρακτικών, και (2) στην επιστήμη και την κοινωνία: ηθικά αποδεκτές επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις.
που να σχετίζεται με την προώθηση ομάδων με ίσο αριθμό ανδρών και γυναικών, εξασφαλίζοντας την ισορροπία των φύλων στα όργανα λήψης αποφάσεων και λαμβάνοντας πάντα υπόψη τη διάσταση του φύλου στην έρευνα και την καινοτομία για τη βελτίωση της ποιότητας και της κοινωνικής συνάφειας των αποτελεσμάτων.
Οι ρυθμίσεις διακυβέρνησης που οδηγούν σε αποδεκτές και επιθυμητές καταστάσεις στο μέλλον πρέπει (1) να είναι ισχυρές και προσαρμόσιμες στις απρόβλεπτες εξελίξεις της έρευνας και της καινοτομίας (διακυβέρνηση εκ των πραγμάτων), (2) να είναι αρκετά ενημερωμένες ώστε να ακολουθούν τις υφιστάμενες πρακτικές στην έρευνα και την καινοτομία (3) να μοιράζουν την ανάληψη ευθυνών μεταξύ όλων των δρώντων και (4) να παρέχουν μέσα διακυβέρνησης ώστε να προωθήσουν πραγματικά αυτή την κοινή ευθύνη.
Η ανοικτή πρόσβαση αντιμετωπίζει προβλήματα προσβασιμότητας στις επιστημονικές πληροφορίες και προβλήματα σχετικά με την ιδιοκτησία αυτών. Η ελεύθερη και έγκαιρη πρόσβαση στο επιστημονικό έργο ενδεχομένως να βελτιώσει την ποιότητα της επιστημονικής έρευνας και να διευκολύνει τη γρήγορη ανάπτυξη της καινοτομίας, τις εποικοδομητικές συνεργασίες μεταξύ συναδέλφων και τον παραγωγικό διάλογο με την κοινωνία των πολιτών.
Η συμμετοχή του κοινού προωθεί τις διαδικασίες έρευνας και καινοτομίας που είναι αποτέλεσμα συνεργασίας και εμπλέκουν πολλούς δρώντες: όλοι οι κοινωνικοί φορείς συνεργάζονται κατά τη διάρκεια της διαδικασίας προκειμένου να εναρμονίσουν τα αποτελέσματα της έρευνας και της καινοτομίας με τις αξίες, τις ανάγκες και τις προσδοκίες της κοινωνίας.
Η διδασκαλία των φυσικών επιστημών επικεντρώνεται (1) στην ενίσχυση της τρέχουσας εκπαιδευτικής διαδικασίας για να εφοδιάσει καλύτερα τους πολίτες με την απαραίτητη γνώση και τις δεξιότητες ώστε να μπορούν να συμμετέχουν στη δημόσια συζήτηση σχετικά με την έρευνα και την καινοτομία και (2) στην αύξηση του αριθμού των ερευνητών (μέσω της προώθησης των επαγγελμάτων στο χώρο της επιστήμης).
Η έρευνα και η καινοτομία μπορούν να θεωρηθούν «υπεύθυνες» μόνο εφόσον (1) στοχεύουν σε συγκεκριμένα αποτελέσματα, (2) τηρούνται συγκεκριμένα στοιχεία της διαδικασίας, και (3) υιοθετούνται κάποιες ατζέντες πολιτικής.
Εν συντομία:
- Στόχος της Υπεύθυνης Έρευνας και Καινοτομίας είναι η δημιουργία μιας κοινωνίας στην οποία οι πρακτικές έρευνας και καινοτομίας θα κινούνται προς πιο βιώσιμα, ηθικά αποδεκτά και κοινωνικά επιθυμητά αποτελέσματα.
- Η Υπεύθυνη Έρευνα και Καινοτομία λειτουργεί με τέτοιο τρόπο ώστε η έκβαση του μέλλοντός μας να αποτελεί κοινή ευθύνη όλων των ατόμων και των οργανισμών που επηρεάζονται από την έρευνα και την καινοτομία και εμπλέκονται σε αυτή.
- the focus of research and innovation to achieve a social benefit and the involvement of all stakeholders in society;
- prioritising social, ethical and environmental impacts and opportunities;
- anticipating and managing risks to adapt quickly to changing circumstances.
- openness and transparency becoming an integral component of the research and innovation process.
- challenge to ask ourselves "what kind of future we want innovation to bring into the world";
- an emphasis on science for society, focusing on research and innovation targeted at the major challenges and the ‘right impacts', underpinned by a deliberative democracy;
- an emphasis on science with society, in which deliberation and reflection are coupled with action, which focuses on institutionalised responsiveness;
- the framing of responsibility in the context of research and innovation as collective activities with uncertain and unpredictable consequences, "challenging scientists, innovators, business partners, research funders and policy-makers to reflect on their own roles and responsibilities".
- means that societal actors work together during the whole research and innovation process in order to better align both the process and its outcomes, with the values, needs and expectations of European society;
- is an ambitious challenge for the creation of a Research and Innovation policy driven by the needs of society and engaging all societal actors via inclusive, participatory approaches;
- is framed by six key issues: engagement, gender equality, science education, open access, ethics, and governance.
"Responsible Research and Innovation is
- a transparent, interactive process
- by which societal actors and innovators become mutually responsive to each other
- with a view to the ethical acceptability, sustainability, and societal desirability of the innovation process and its marketable products
- in order to allow a proper embedding of scientific and technological advances in our society."
- anticipation in governance
- inclusion of new voices
- responsiveness in the innovation systems
- gather all relevant knowledge about RRI,
- establish a common, working definition for it
- test it in an iterative process with the wide range of stakeholders that will be involved in the project
- share it with the growing RRI Community of Practice
- Τελευταίες εξελίξεις σχετικά με το RRI και ορισμός του RRI: RRI Tools Policy Brief #1
- Έκθεση σχετικά με τα κριτήρια ποιότητας των Προτύπων Ορθής Πρακτικής στο RRI: RRI Tools D1.3
- Λίστα ορθών πρακτικών RRI: RRI Tools D1.4
- Προτεινόμενα βοηθήματα από τη δέσμη εργαλείων της έννοιας του RRI
Στη δέσμη εργαλείων του RRI μπορείτε να βρείτε μια σειρά από πόρους για να αναπτύξετε τις γνώσεις σας και την ικανότητά σας να εφαρμόσετε την υπεύθυνη έρευνα και καινοτομία:
Εγχειρίδια, κατευθυντήριες γραμμές και οδηγίες σχετικά με την εφαρμογή του RRI.
Εμπνευστείτε από ιστορίες επιτυχίας RRI από όλη την Ευρώπη.
Μάθετε για το RRI διαβάζοντας άρθρα, εκθέσεις, αναλύσεις και άλλα.
Μάθετε ποια άλλα προγράμματα τρέχουν και βρείτε πιθανούς εταίρους.
Δείτε συγκεκριμένα παραδείγματα σχετικά με την εφαρμογή του RRI σε διαφορετικές περιπτώσεις.
Προβληματιστείτε σχετικά με το αν ακολουθείτε το RRI στη δική σας επαγγελματική πρακτική.
Διοργάνωση σεμιναρίων σχετικά με το RRI με τη χρήση παραδειγμάτων και παρουσιάσεων.
Μοιραστείτε πληροφορίες σχετικά με το RRI με βίντεο και παρουσιάσεις.
